Sinema empati sanatıdır.

The Thin Blue Line

Yazan ve Yöneten: Errol Morris

Yapım: Amerika (1988)

Neden İzlenmeli: Bir film insanın hayatını değiştirebilir.

Sanat, insan hayatına ne kadar etki eder ? Her zaman sorulan bir soru olmuştur. Şimdiye kadar bir filmin dünyayı değiştirdiğine pek tanık olamadık. Bireysel anlamda ise bazı filmler bazı insanların hayatlarını iyi ya da kötü şekilde etkiler. Gerçek anlamda ise bir insanın hayatını etkileyen bir film The Thin Blue Line. Errol Morris, sanıkları elektrikli sandalyeye gönderen ‘’Bay Ölüm’’ olarak bilinen ünlü psikiyatrist üzerine bir film için araştırma yaparken 12 yıldır hapis yatan Randall Adams ile tanışır. Morris, Adams’ın haksız yere mahkum olduğuna inanır ve bunun üzerine bir film yapar.

Robert Wood adlı polis memuru, Dallas’da otoyolda arabasını yol kenarına çektiği sürücü tarafından vurularak öldürülür. Polis memurunun ortağı kaçan arabayı görür, ancak arabanın David Harris tarafından kaçırıldığını aylar sonra öğrenilir. 16 yaşındaki David Harris arabada olduğunu kabul eder ama katilin o gün takıldığı adam olan Randall Adams olduğunu söyler.

Gösterildiği dönemde büyük ilgi toplayan, belgesel film yapısına yenilik katan bu film anlatı yapısında büyük değişiklikler taşıyor. Film içinde zamanla oynayarak, aralara çok sayıda ayrıntı sokarak, cinayetin canlandırılmasını güçlü bir model içinde geliştirerek ve Randall Adams’a sempati duymamızı sağlayarak yönetmen bizi yalnızca bir suç davasına götürmez, aynı zamanda gerçeği araştırmanın ne kadar zor olduğunu gösterir.

Filmin başında Dallas kentini, Randall Adams’ı ve David Harris’i tanırız. İkisi de cezaevindedir.  Onların orada olmasına sebep olan nedir ? Buluştuklarını gün boyu içki ve mariuhana içtiklerini ve arabalı sinemaya gittiklerini söylerler. Cinayetin canlandırılmasını izleriz. Canlandırmada yüzler gözükmez. Aksiyon ve ortamın ayrıntıları önemlidir. Adams’ın tutuklanmasıyla beraber geçmişe döner, David Harris’in katil olarak onun ismini verdiğini öğreniriz.Filmin devamında, arabanın markasının gerçekte ne olduğu ortaya çıkar. Errol Morris burada açık bir şekilde polis departmanının soruşturmayı düzgün bir şekilde ilerletemediğini anlatır. Randall Adams’ın mahkemedekilerle yüzleşmesi, sürpriz tanıkların ortaya çıkması(bu tanıkların para için orada oldukları) Adams’ın idama götürülmesini izleriz. Filmin son büyük bölümü David Harris’in suç kariyerine odaklanır. Böylece David Harris’in neden cezaevinde olduğunu anlarız.

Filmin biçimsel ve stilistik nitelikleri olay örgüsünü karmaşıklaştırır. Film, suç ve adaletsizliğin apaçık bir öyküsüdür. İzleyiciden çok şey talep eder. Morris suçla ilgili bilgi vermek için insanlarla doğrudan kameraya yapılan röportajları, gazete haberlerini, arşiv fotoğraflarını ve diğer belgeleri kullanır. Bununla birlikte diğer belgesel gelenekleri yoktur. Durumu açıklayan dış-ses anlatıcı kullanılmaz ve konuşanları tanıtan ya da tarihleri sağlayan yazılar bulunmaz. Yeniden canlandırmalarda ‘’Canlandırma’’ yazısı kullanılmaz. Gördüklerimizi ve duyduklarımızı yardım almaksızın değerlendirmeye zorlanırız.

Randall Adams’ın haksız yere hapsedilmesinin öyküsü birkaç insanın yaşamının kesişmesi olarak sunulur. 

Filmin gerçekliği bu davada yeni bir araştırmayı başlatmaya yetecek kadar zorlayıcıydı ve Adams 1989’da özgürlüğüne kavuştu.

Klass (Sınıf)

Yönetmen: Ilmar Raag

Senaryo: Ilman Raag

Oyuncular: Vallo Kirs, Pärt Uusberg, Lauri Pedaja

Yapım: Estonya (2007)

Neden izlenmeli: Eğitim şart.

Joosep, arkadaşları tarafından pek sevilen birisi değildir.  Sınıfında hep dışlanmakta ve tartaklanmaktadır. Kaspar, Joosep’e karşı olan bu arkadaş grubu içerisinde olmasına karşın taraf değiştirerek Joosep’in yanında olmaya başlar. Bu aşamadan sonra bu iki arkadaş, sınıftaki çocuklara karşı savaş vermeye başlar.

Haneke filmlerinden tanık olduğumuz ‘’seyirciyi rahatsız eden’’ filmler kategorisinden bir film Klass.  Gerçek hikayelerden uyarlanan film, başından itibaren sonunu sizi belli ediyor ve bu sona nasıl sürükleneceğini yönetmen, tercih ettiği yakın plan çekimleriyle, sert ve boğucu arka planıyla gösteriyor. Mekan olarak genelde ev ve okul arasında sıkışmış iki karakter görüyoruz. Joosep içine kapanık, tepkisiz, kendisine yapılan şiddete karşı koymayan karakterde olmasına karşın, babası tam tersine, evinde asker kıyafetleri giyen, silahlarla vakit geçiren militarist bir karakterdir. Kaspar ise babaannesiyle birlikte yaşamaktadır. Sınıftaki çocuklar bir olaydan sonra Joosep’i ispiyoncu olduğunu düşünür ve her sabah okulda onu döverek özür diletirler. Kaspar bir kaç denemesinde Joosep’in dayaktan kurtulmasını başarsada tamamen kurtaramaz. Sonunda Kaspar ve Joosep’e yapılan olay, kaçınılmaz sonu getirir.

Eğitim, dünyanın en büyük sorunudur. İnsanların ergenlik döneminde yaşadığı lise yılları karakter gelişimi açısından önemlidir. Bu bağlamda Joosep’in marka kültürüne karşı kişiliğin önemini anlattığı sahne önemlidir. Lise yıllarınızı hatırlayın sınıfta yapılan yanlış bir şey olduğunda herkes sessiz kalırdı. Doğruyu söyleyen bir kişi olursa o dışlanırdı. Bu durum toplumların,güç kimde ise ondan yana olma, bildiği gerçek karşısında susma, tepki vermeme, tepki vereni ise dışlama olayını lise yıllarından öğrenmeye başladığını gösteriyor. Yönetmen, bu sistem içerisinde ezilenin ve ezilenden yana olanın bir şekilde kendi adaletini sağlayacağını, yüzümüze sert bir gerçeklikle çarpıyor.

Gri renkli modern dünya.

Andreas, otobüsle bir şehire geliyor. Nereden geldiği ve nerede olduğu belli değil.  Bu şehire geldiği ilk gün ev sahibi oluyor ve bir muhasebeci olarak işe alındığı söyleniyor. Ardından sevgilisi ve yeni arkadaşlar etrafında yaşamı şekilleniyor. Andreas, yaşadığı yerde sorunların olduğunu farkediyor ve kaçış yolunu aramaya başlıyor.

Jens Lien yönetmenliğinde çekilen bu Norveç yapımlı film, gösterildiği dönemde Cannes Film Festivalinden ödülle ve bol övgülerle dönmüştür.  İntihar oranlarının yüksek olduğu bu İskandinav ülkelerinde genelde travmalar yaşayan karakterler yoğun bir şekilde filmlerde işlenmekte. Sorun yaratan adam, bir yanıyla distopik bir evren içinde gelişmekte olsada, Modern dünyanın insanın yaşamak için temel aldığı olguları anlatıyor.

Film, otomatikleşmiş ve yapay bir öpüşme sahnesi ile başlıyor. Her hangi bir duygunun belirmediği bu  başlangıç sahnesi filmin devamı için kafamızda bir çok durumu ortaya çıkarıyor ve yönetmenin filmi ikiye bölmek gibi bir tercih yaptığını filmin ilerleyen sahnelerinde fark ediyoruz. Andreas, yeni doğan bir bebek gibi getirildiği evrende yaşamaya devam ederken, bir yandan da yaşamı algılamaya ve sorular sormaya başlıyor. İçtiği biranın hiç bir etkisi olmuyor. Sarhoş olamıyor. Yemeklerinin hepsinden aynı tat geliyor. İlgi duyduğu kadınlarla yaşadığı ilişkide duygu yok. Parmağını kesiyor ama hiç bir şey olmamış gibi bir anda yenisi çıkıyor. Bu dünyada günlerce trenin altında ezilip, pestilin çıksa bile ölmek diye bir şey yok. Bulduğu kaçış yolunda duyduğu müzik, aldığı koku ve yönetmenin filmin içinde hiç fark ettirmediği çocuk özlemi ortaya çıkıyor. Andreas, çıkardığı sorunlar karşısında yerine bir başkası konuluyor. Andreas ise bulduğu kaçış yolunda devam ediyor. Sonunda sistem tarafından yakalanıyor. Ve ona söylenen söz filmin mottosunu ortaya çıkarıyor. ‘’Burada herkes mutlu Andreas.’’

Modern dünyanın içinde debelenen insanın mutlu olması için sistemin veya insanların geliştirdiği yöntem, bir eve, bir eşe ve bir kadına sahip olmaktır. Bu dünyada acı çekmek, romantizm, ağlamak yasaktır. Kısacası hissetiğini yaşarsan öteki olur, dışta kalırsın. Mutlu olmak sana verilenlerle değil, senin isteklerinle olursa, çok kötü bir yerde bile hayata yeniden başlayabilirsin.

Den Brysomme mannen ( Sorun Yaratan Adam )

Yönetmen: Jens Lien

Senaryo: Per Schreiner

Oyuncular: Trond Fausa, Petronella Barker, Per Schaanning

Yapım: Norveç